Sumela Manastırı (Meryem Ana): Trabzon ili, Maçka ilçesi, Altındere köyü sınırları içerisinde yer alan Panagia (Meryem Ana) deresinin batı yamaçlarında Mela tepesi üzerinde konumlanmış bir Rum manastır ve kilise kompleksi olup, tam adı Panagia Sumela veya Theotokos Sumeladır. Denizden yüksekliği 1250 metredir.
Manastıra ulaşım, Trabzon merkezden otomobille 45 dakika olup, manastıra orman içinden patika bir yolla ulaşılır. Kuruluşu, M.S. 4.yüzyıla tekabül etmektedir. Daha sonra Komnenoslar Dönemi’nde onarımı yapılmış ve genişletilmiştir. Bugünkü halini ise III. Alexios zamanında almıştır.
Manastır, kilisenin bulunduğu bir mağara, kutsal bir çeşme, talebe odaları, servis bölümleri ve bir konuk odasından oluşmaktadır. 19. yüzyılda ek bölümlerin inşa edilmesiyle genişletilmiştir.
Manastırın ana ünitesini meydana getiren kaya kilisesinin dış duvarları fresklerle donatılmış olup, işlenen başlıca konular; İncil’den alınmış sahneler, Hz. İsa ve Meryem Ana’nın hayatı ile ilgili tasvirlerdir. Trabzon’daki dinsel yapıtlar arasında en çok ziyaret edilen mekândır.
Santa Maria Kilisesi: Sultan Abdülmecit’in fermanıyla, Trabzon’u ziyaret eden yabancılara yönelik olarak 1869 – 1874 tarihleri arasında yaptırılmıştır. İşlevini günümüzde de sürdürmektedir. Zengin süslemeleri, kuzey ve batı duvarlarındaki St. Andrea, St. Pietro ve St. Eugenius betimleri ilgi çekmektedir.
St. Anna (Küçük Ayvasıl) Kilisesi: Trabzon’da, Maraş Caddesi üzerinde bulunan şehrin en eski kilisesinin giriş kapısında, bir Bizans kabartması ile 884-885 tarihinde I. Basil zamanına ait onarım kitabesi bulunmaktadır. Yapı, üç nefli ve üç apsisli bir bazilikadır.
St. John Kilisesi: Hızırbey Mahallesi’nde yer almakta olup, 13.yüzyılın başında inşa edilmiştir. 19. yüzyılın ortaları ve 20. yüzyılın sonlarında onarılmıştır. Günümüzde çok amaçlı salon olarak hizmet vermektedir.
Vazelon Manastırı: Trabzon’a 35 km uzaklıkta, çam ormanları arasında yer alan manastırın kesin kuruluş tarihi bilinmemekle beraber, bazı araştırmacılar bunun M.S. 270-317 yılları arasında olabileceğini ifade etmektedirler. İmparator Justinianus tarafından 565 yılında onarılan manastır, zamanımıza kadar birçok tamir ve tadilat aşamalarından geçmiştir. Yahya Peygamber’e adanan manastır, 1923 yılında terk edilmiştir. Bugün ayakta kalan yapının önündeki kilise ve keşiş odaları 19. yüzyıla aittir.
Kaymaklı Manastırı: Trabzon’a 3 km uzaklıkta olan manastır, 15. ya da 16. yüzyılda, Hz. İsa’ya atfen yapılmıştır. 18. yüzyılda onarımı gerçekleştirilmiştir. Trabzon’da Ermeni cemaatine ait olan tek manastır olup, binanın dışında kitabesi mevcuttur.
Kızlar (Panagia Theoskephastos) Manastırı: Boztepe’nin güney yamacında yer almaktadır. 14. veya 15. yüzyıla tarihlenmektedir. 19. yüzyılda ek bölümlerle genişletilmiştir. Manastırın en yüksek bölümünde, Konstantinos’un anıt mezarı bulunmaktadır.
(Kuştul) Gregoris Peristera Manastırı: Maçka İlçesi, Kuştul (Şimşirli) köyünde vadiye hâkim bir tepe üzerindeki manastır 752 yılına tarihlenmiştir. Manastır, bir kaya kilisesi ve ayazma çevresinde inşa edilmiştir.
